Professionele keukens zijn drukke werkomgevingen waarin medewerkers constant in beweging zijn. Slechte ergonomie kan leiden tot meer stress en ziekteverzuim bij het personeel en een lagere productiviteit.
"Werken in een keuken is bijzonder belastend voor het menselijk bewegingsapparaat. Het werk omvat het verplaatsen van zware objecten, het herhalen van dezelfde bewegingen en werken in een gebogen of slechte houding”, zeggen Petri Simonen, Keuken- en Opleidingsmanager bij Metos Finland, en trainer Elisa Rontu van Metos Finland. Deze tips helpen keukenprofessionals om hun werk makkelijker te maken.
De bereidingsmethoden in openbare professionele keukens verschillen van die in restaurants, en daardoor zijn de ergonomische uitdagingen ook anders.
“In restaurants wordt bijvoorbeeld met de hand gesneden en gemengd, wat meer statische belasting veroorzaakt. In de publieke sector wordt er gemengd met een kookketel, maar het werk vereist vaker herhaling van dezelfde bewegingspatronen, wat niet ergonomisch is”, zegt Rontu.
Er wordt steeds meer aandacht besteed aan ergonomie in de keuken, mede vanwege het voortdurende personeelstekort. Werkgevers willen goede medewerkers behouden en hen zo lang mogelijk in het arbeidsproces houden. Hier speelt ergonomie een cruciale rol: het verbeteren van de ergonomie is een investering die zowel het welzijn van het personeel als de efficiëntie van de keuken beïnvloedt. Ergonomisch ontworpen werkruimtes, correct gekozen apparatuur, training en de juiste hulpmiddelen verminderen de werkdruk en maken de werkomgeving aangenamer.
1. Denk al in de ontwerpfase aan ergonomie
Wanneer een professionele keuken goed is ontworpen, verlopen de werkprocessen soepel. Het doel is om zoveel mogelijk te doen met zo min mogelijk bewegingen. De plaatsing van apparatuur, de hoogte van werkbladen en een logische werkstroom maken het werk eenvoudiger en verminderen zware belasting.
De ergonomie verbetert aanzienlijk wanneer veelgebruikte apparatuur en benodigdheden binnen handbereik worden geplaatst en werkstations voldoende dicht bij elkaar staan.
“Voor een keukenmedewerker kan het dagelijkse werk fysiek heel zwaar zijn. Maar aan de andere kant kan het ook erg plezierig zijn als alles goed is ingericht”, benadrukt Simonen. “De keuken moet functioneel en efficiënt zijn. Wanneer onnodige bewegingen worden geëlimineerd, blijft er meer tijd over voor een pauze.”
Achteraf aanpassingen doen aan een keuken is altijd duurder en omslachtiger. Bovendien leidt een niet-functionele keuken tot hoger ziekteverzuim en extra kosten.
2. Investeer in ergonomische apparatuur
De keuze voor ergonomische apparatuur is essentieel voor het welzijn op de werkvloer. Bij de aanschaf van apparatuur moet vooral worden gelet op verstelbare functies. Bijvoorbeeld, in hoogte verstelbare werkbladen zorgen voor een juiste werkhouding, wat de belasting op het lichaam vermindert en langdurige aandoeningen, pijn en blessures voorkomt.
“Bespaar niet op de verkeerde dingen. Als je alleen naar de aankoopprijs van apparatuur kijkt, krijg je later gegarandeerd problemen. Een slechte werkhouding leidt tot gezondheidsklachten aan het bewegingsapparaat en beïnvloedt natuurlijk ook het werkplezier”, zegt Simonen. “Bijvoorbeeld, in hoogte verstelbare werktafels zijn enorm belangrijk. Niet alle gebruikers zijn even lang.”
Ergonomische uitdagingen doen zich vaak voor wanneer een nieuwe keuken wordt ingericht door iemand anders dan de eindgebruiker. De doelstellingen van de ontwerper en de gebruiker verschillen dan.
3. Vergeet training niet
Voor een ergonomische werkomgeving is het belangrijk dat medewerkers weten hoe ze veilig en gezond kunnen werken. Tijdens trainingen leren werknemers over de ergonomische functies van apparatuur en over werkhoudingen en -methodes.

Afbeelding: Trainers Sara Antila en Elisa Rontu geven les over ergonomisch werken.
“We behandelen ergonomie in onze trainingen. Als je iets al lange tijd op een bepaalde manier doet, sta je niet altijd stil bij je werkhouding en handel je routinematig. Daarom is training belangrijk, zelfs als de apparatuur bekend is – soms ontdek je nieuwe inzichten in werkmethodes. Dankzij training leren gebruikers bijvoorbeeld de juiste werkhoudingen en tiltechnieken, wat de belasting vermindert en het werk veiliger maakt”, zegt Rontu.
4. Maak gebruik van de functies en automatisering van apparatuur
Zowel Rontu als Simonen benadrukken het belang van de technologie in apparatuur en de automatisering die het werk in de keuken vergemakkelijkt.
“Ovens hebben bijvoorbeeld geavanceerde technologie. Je hoeft alleen maar het gewenste eindresultaat te weten, en de oven regelt de rest. Je hoeft er nauwelijks aandacht aan te besteden. De oven geeft met geluidssignalen aan wanneer je naar de volgende stap moet gaan, waardoor medewerkers minder stappen hoeven te zetten”, zegt Simonen.
Rontu vult aan: “Bovendien beschikken ovens over een automatische reinigingsfunctie. Hierdoor hoeft een medewerker de oven niet handmatig schoon te maken en is deze gegarandeerd hygiënisch”.
Ze benadrukken dat het belangrijk is om te vertrouwen op de apparatuur en de beschikbare functies, omdat dit het keukenwerk aanzienlijk vergemakkelijkt.
5. Kies hulpmiddelen die ergonomie ondersteunen
Met de juiste hulpmiddelen kan repetitief en fysiek zwaar werk aanzienlijk worden verlicht. Vaak ligt de belasting op de onderrug, nek en schouders.
Simonen: “Als het niet mogelijk is om een pomp te gebruiken voor de kookketel, kan een plafondgemonteerde hendel het zware scheppen vergemakkelijken. Het duwen of trekken van lasten of zware apparatuur is minder belastend dan tillen of dragen."

Afbeelding: Er zijn manieren om het zware scheppen eenvoudiger te maken.
Rontu merkt op dat vooral grote apparaten vaak zorgen voor onhandige werkhoudingen en reikafstanden: “Langere hulpmiddelen, bijvoorbeeld voor het schoonmaken, maken het werk al een stuk gemakkelijker. Dergelijke ergonomische hulpmiddelen kunnen ook in trainingen worden aanbevolen.”
Check in ieder geval deze punten!
✔ Gebruik in hoogte verstelbare werktafels. Gebruikers verschillen in lengte, dus de verstelbaarheid van werkbladen is een belangrijke factor voor betere ergonomie. Sommige modellen kunnen de hoogte-instellingen van meerdere gebruikers opslaan.
✔ Gebruik een afneembare duwbeugel bij het verplaatsen van ovens. Dit helpt om de ovenwagen op een gecontroleerde manier te bewegen in een goede houding, zonder de hete wagen met handschoenen vast te moeten houden.
✔ Kantel de ketel volledig naar voren bij het verwijderen van de mixer voor reiniging. Zo kun je de mixer met een rechte rug uit de ketel trekken. Dit is vooral belangrijk bij grotere kookketels, omdat de mixer zwaar is.
✔ Let op de ergonomie van de afwasruimte door hulpmiddelen te kiezen waarmee je de verste hoeken kunt bereiken. Door voldoende reikafstand te garanderen, voorkom je belastende werkhoudingen.
✔ Voedselpompen voor kookketels verbeteren de ergonomie en verminderen zwaar schep- en tilwerk. Pompen transporteren het voedsel direct naar de container of zak. Als een doseerpomp geen optie is, overweeg dan een ergonomische hendel met rails aan het plafond.